Een kennisperspectief op architectuur

In dit blog item geef ik een verdere uiteenzetting van dit kennisperspectief op architectuur en wat dit betekent voor de architect.

Een veelgehoorde klacht over architecten is dat zij alleen maar blokkeren en vertragen door te roepen dat iets niet mag. De kreet “comply, or explain” is een typische uiting van deze insteek. De afdeling architectuur is dan vooral het “nee” loket. Het is duidelijk dat niemand enthousiast wordt van een dergelijke houding en dan vooral probeert de afdeling architectuur te negeren. Het getuigt vooral van een gebrek aan inlevingsvermogen en sensitiviteit van de architect. Empathie en communicatie zijn belangrijke competenties. De architect is doorgeslagen in zijn kaderstellende rol, die wel degelijk ook bestaat. Als de architect daarnaast ook nog te ver van de prakijk af staat en blijft hangen in abstracties dan is zijn geloofwaardigheid helemaal weg in de organisatie. De impact van de architect is dan nihil. 

Meer nadruk op kennis helpt om de architect weer in een constructieve houding te krijgen. In het algemeen heeft niemand bezwaar tegen kennis, zolang je zelf maar kunt bepalen wat je met de kennis doet. Besluiten kunnen sterk worden beïnvloed door ervoor te zorgen dat mensen beschikken over de juiste kennis. Als architect zul je er dan dus vooral voor moeten zorgen dat alle relevante kennis om de juiste besluiten te kunnen nemen aanwezig is. In veel gevallen is ook al veel van de relevante kennis in de organisatie aanwezig en hoeft er niet eens zoveel nieuws te worden bedacht. Mensen willen in het algemeen graag leren en beter worden en een kennisperspectief is dus zeker lokkend. 

Het leidt ook tot een nieuwe aanpak. Een kennisgebaseerde aanpak start met het identificeren van de “kennisgaten”; dat wat we nog niet weten wat wel erg belangrijk is voor het bereiken van onze ambities en doelstellingen. Deze kennisgaten kunnen vervolgens worden gevuld door relevante kennis te verzamelen. Een deel van de kennis is expliciet en kan worden gehaald uit documenten die beschikbaar zijn in de organisatie, of gewoon op Internet. Impliciete kennis kan worden opgehaald door mensen de juiste vragen te stellen. De rest van van het kennisgat kan worden gevuld door creativiteit en synthese. Het resultaat kan worden toegevoegd aan de kennisbank, die vooral ook gericht is op laagdrempelige communicatie naar de gehele organisatie.

Is dit kennisperspectief op architectuur zaligmakend? Er zijn grenzen aan de mate waarin mensen kunnen worden beïnvloed met kennis. Er spelen ook belangen. De architect vertegenwoordigt vooral de organisatiebrede belangen en andere interventies kunnen noodzakelijk zijn om te zorgen dat deze belangen voldoende worden behartigd. Kennis veroudert ook. Veranderingen lijken steeds sneller te gaan. Niet voor niets is het adagio in het onderwijs “een leven lang leren”. We zullen dus continu moeten investeren in het actualiseren van de kennisbank. In het boek “Antifragile: things that gain from disorder” schrijft Nassim Nicholas Taleb dat het vooral nieuwe kennis is die snel veroudert. We rennen teveel achter de hypes aan en praten elkaar vooral ook veel na. Het advies van Taleb is daarom vooral om oude boeken te lezen. Dat wat het langst bestaat is ook het meest waard.

Danny Greefhorst (dgreefhorst@archixl.nl) is directeur en principal consultant bij ArchiXL.