De EHDS als katalysator voor nationale ontwikkelingen

Erwin Oord

De European Health Data Space (EHDS) beoogt de toegang tot en het gebruik van gezondheidsdata in de EU te verbeteren. Deze vorige week formeel gepubliceerde verordening van de Europese Unie heeft een verstrekkende impact op het informatielandschap binnen de zorgsector, niet alleen internationaal maar ook binnen Nederland. Hoewel de eisen die voortvloeien uit de EHDS een internationaal perspectief hebben, hebben ze direct impact op nationaal niveau.

Sinds de overheid zich na het mislukte EPD-wetsvoorstel in 2011 terugtrok en het onderwerp interoperabiliteit overliet aan de marktpartijen is het IT-landschap in de sector in rap tempo gedivergeerd tot de huidige toestand die zich het beste laat omschrijven als chaotisch. Er is geen gebrek aan standaarden. In tegendeel, elke partij heeft een of meerdere standaarden geïmplementeerd. De eigen standaarden wel te verstaan, en die werken niet samen met de eigen standaarden van de rest van de sector.

Dat is een groot probleem. Behandeltrajecten worden immer complexer, met meer zorgverleners van verschillende organisaties die met elkaar samenwerken om de patiënt optimaal zorg te bieden. En daartoe informatie met elkaar willen delen. Ketens worden netwerken en overdragen wordt samenwerken. En de patiënt wil zelf betrokken zijn en inzage hebben. Maar elk initiatief om informatie-uitwisseling voor elkaar te krijgen loopt krakend vast in het moeras van incompatibele verbindingen, afwijkende standaarden en de altijd op de achtergrond toekijkende belangen van al dan niet commerciële organisaties en belangenverenigingen.

De EHDS gaat afdwingen dat systemen op Europees niveau interoperabel zijn voor uitwisseling van gegevens ten behoeve van behandeling (primair gebruik), hergebruik van gegevens voor wetenschappelijk onderzoek (secundair gebruik) en inzage door de patiënt. Dat gaat veel verder dan de huidige MyHealth@EU-toepassing. Die is vrijwillig, en de eisen gelden primair voor de lidstaten, niet voor XIS-leveranciers of zorgverleners. De EHDS bouwt daarop voort maar stelt ook interoperabiliteitseisen direct aan XIS-leveranciers. Er komt een markttoezichthouder en XIS-leveranciers moeten hun softwareproducten (laten) toetsen. Bij niet naleving kan een product uiteindelijk van de markt gehaald worden.

Dit zal als de broodnodige katalysator gaan werken voor de binnenlandse interoperabiliteit. Om aan de Europese eisen te voldoen, zullen niet alleen nieuwe koppelvlakken ingebouwd moeten worden maar zal ook de registratie van patiëntgegevens veranderen. Nationale formaten en codestelsels zijn niet altijd te transcoderen naar de Europese standaarden en zullen op termijn vervangen worden. Daarmee raken nationale koppelvlakken verouderd. Aanpassing daarvan loont niet de moeite; niemand wil twee sets met koppelvlakken onderhouden. Europese standaarden blijven over en dan kunnen systemen ineens ook binnen Nederland gemakkelijk(er) gegevens uitwisselen. Dat zal wel gevolgen hebben voor de XIS-leveranciers. De vereiste investering zal niet voor alle leveranciers op te brengen zijn, en met de introductie van Europese standaarden wordt ook toetreding van buitenlandse XIS-leveranciers tot de Nederlandse markt gemakkelijker en aantrekkelijker. Meer concurrentie dus, en lagere marges. Maar daar zal niet iedereen van wakker liggen.