Begrippen die verbinden - de potentiële kracht van adoptie in NL-SBB

Toine Schijvenaars

Begrippen geven betekenis aan wat we zeggen en doen. Of het nu gaat om een simpel woord als “inwoner” of een technische term in een beleidsdocument: we gebruiken begrippen om elkaar te begrijpen. Maar in de praktijk blijkt dat we lang niet altijd hetzelfde bedoelen met dezelfde woorden. Denk aan samenwerking tussen gemeenten of overheidsorganisaties: als ieder zijn eigen taal gebruikt, ontstaan er snel misverstanden, vertragingen of fouten.

Daarom is het belangrijk dat we duidelijke afspraken maken over wat we precies bedoelen. En dat we allemaal dezelfde taal spreken. Daar komt de Nederlandse Standaard voor Beschrijvende Metadatering (NL-SBB) om de hoek kijken. Deze standaard helpt bij het beschrijven en beheren van begrippen, zodat informatie sneller gevonden wordt, beter begrepen wordt en soepeler gedeeld kan worden tussen organisaties.

Wat is NL-SBB?
NL-SBB is een Nederlandse standaard die helpt om begrippen (zoals termen, definities of vaktermen) op een duidelijke en eenduidige manier te beschrijven. Zodat iedereen in de overheid of het onderwijs bijvoorbeeld dezelfde woorden op dezelfde manier gebruikt — en zo misverstanden voorkomt. Bijvoorbeeld: als twee gemeenten het woord "inwoner" gebruiken, bedoelen ze dan precies hetzelfde? Met NL-SBB kun je dat precies vastleggen. Kortom: NL-SBB helpt mensen om dezelfde taal te spreken over data en informatie.

De winst: context in actie én vlotte data-uitwisseling
Als we het concept van NL-SBB omarmen, dan zien we de voordelen in de praktijk. Denk aan een betere vindbaarheid van informatie, omdat iedereen dezelfde zoektermen gebruikt. Maar minstens zo belangrijk is de vlotte en correcte uitwisseling van gegevens tussen systemen en organisaties. Doordat de betekenis van de gebruikte termen helder en afgestemd is, kunnen computersystemen elkaar beter begrijpen en informatie foutloos overdragen. De gedeelde taal van begrippen maakt de samenwerking een stuk efficiënter.

De hobbel: het efficiënt gebruiken
Het klinkt logisch, maar het daadwerkelijk (her)gebruiken van deze begrippen is niet altijd eenvoudig. Soms gebruiken we van nature net andere woorden, of interpreteren we een begrip net iets anders. De uitdaging zit 'm in de overgang van het abstracte 'concept' dat we in ons hoofd hebben, naar de concrete 'context' van hoe men dat begrip definieert en gebruikt. En als we het eens zijn over de betekenis, hoe gaan we dit begrip dan gebruiken in ons eigen begrippenkader. Hoe "adopteren" we een begrip?

Adoptie in NL-SBB?
Om begrippen uit andere begrippenkaders te hergebruiken kent NL-SBB een vijftal harmonisatierelaties naar andere kaders. Die zijn geduid met de term "overeenkomstig met", en dan in de combinatie met "exact", "vrijwel", "verwant", "bovenliggend" en "onderliggend". Maar alleen een verwijzing is niet voldoende voor toegankelijk gebruik, dan wil je ook meteen de definitie en de toelichting en andere eigenschappen van het begrip inzien. Ondersteunende tooling als begrippenmanagers en -viewers zouden dat moeten ondersteunen.

De functionele requirements
Een implementatie van adoptie kan op diverse wijzen plaatsvinden. Het is van belang dat de NL-SBB-community en de standaard zelf formuleren wat een gewenste implementatiewijze van deze functionaliteit is. Dit om te voorkomen dat verschillende implementaties een federatief gebruik van begrippen tegenwerkt. Om die reden is de NL-SBB Community een werkgroep gestart om deze requirements in kaart te brengen. De idee achter dit initiatief is dat het adoptieconcept een best practice of zelfs een onderdeel kan zijn van de NL-SBB-standaard.

Tenslotte
De adoptie van de begrippen binnen NL-SBB is meer dan alleen het verwijzen of kopiëren naar onderdelen van een ander begrippenkader. Het is een reis van ons individuele begrip naar een collectieve context, waardoor informatie beter toegankelijk, bruikbaar én correct uitwisselbaar wordt voor iedereen.