De subjectieve architect

De zienswijze van mensen wordt belangrijker dan het kennen en analyseren van alle feiten. Dit heeft ook veel impact op de rol van de architect. Temeer omdat deze geneigd is methodisch, gestructureerd en modelmatig naar de wereld te kijken. Er zal een nieuwe architect ontstaan; de subjectieve architect. In dit blog item zal ik de inzichten uit mijn eerdere blog daarom vertalen naar de impact op de rol van de architect. Dat doe ik in de vorm van een aantal principes. Ik ben ervan overtuigd dat architecten door het volgen van deze principes hun persoonlijke effectiviteit kunnen verhogen.

De subjectieve architect bouwt vertrouwen

De basis voor persoonlijke effectiviteit is vertrouwen. Als mensen jou vertrouwen dan zullen je ook naar je willen luisteren. Vertrouwen moet je ook verdienen. Het komt te voet en gaat te paard. Daar moet je dus actief in investeren. In de netwerksamenleving waarin we leven is ons handelen ook veel meer inzichtelijk en worden we er dus ook sneller op beoordeeld. Negatieve sentimenten over organisaties op social media kunnen een grote impact hebben op hun geloofwaardigheid. Als het eenmaal op Internet is gepubliceerd is het daarna ook bijna niet meer te wissen. Aristoteles beschreef in zijn Ars Rhetorica al dat geloofwaardigheid en vertrouwen de basis zijn om anderen te kunnen overtuigen. Vertrouwen bouw je ondermeer door integer te handelen en te laten zien dat je over relevante kennis en competenties beschikt. Wees dus ook open en eerlijk, zodat mensen niet het gevoel krijgen dat je er een andere agenda op na houdt. Geeft anderen ook vertrouwen en ruimte om hun eigen kennis en talent te laten zien. Dit betekent ook een vorm van nederigheid. Plaats je zelf niet boven anderen. Zorg ervoor dat iedereen begrijpt dat er een gemeenschappelijke uitdaging is. Werk vooral in multi-disciplinaire teams, waarbij maximale synergie ontstaat door de combinatie van aanwezige persoonlijkheidstypen, kennis en vaardigheden. Haak ook alle relevante betrokkenen aan zodat mensen niet voor een verrassing komen te staan en een onverwacht obstakel gaan vormen.

De subjectieve architect creëert energie

Mensen hebben energie nodig om gemotiveerd te zijn. Geluk blijkt een belangrijke productiviteitsfactor te zijn. Energie ontstaat niet automatisch; dat moet worden gecreëerd. Het is de rol van de architect richting te geven door het schetsen van een visie. Door mensen te inspireren en enthousiasmeren ontstaat nieuwe energie. Daarnaast zorgt een aantrekkelijk en gemeenschappelijk beeld van de toekomst voor draagvlak. Een belangrijke mindshift daarbij voor architecten is om hun rol minder te zien als kaderstellend en meer als het creator van nieuwe kansen. Je primair richten op standaardisatie en optimalisatie zal weinig energie creëren bij mensen. Ga dus op zoek naar waar mensen wel energie van krijgen. Dat kan overigens erg persoonlijk zijn. Je zult dus wel moeten bewaken dat dit in lijn is met de doelstellingen van de organisatie. Creëer vooral win-win situaties. Het mooiste is als je doelen met elkaar weet te verenigen en dus meerdere mensen tegelijk blij weet te maken. Als je op de juiste energiestromen weet in te tappen zullen anderen je actief gaan meehelpen en is de kans op succes vele malen groter. Positieve energie vergroot je cirkel van invloed. Energie creëren doe je ook door initiatief te nemen en mensen mee te nemen. Als je afwacht gebeurt er weinig. Ernstiger nog is dat anderen onvoldoende beeld zullen hebben van de waarde die je genereert in de organisatie. Plan dus pro-actief overleggen met allerlei mensen in, wissel beelden uit en probeer te begrijpen waar mensen enthousiast van worden of in geholpen kunnen worden.

De subjectieve architect begrijpt eerst, voor begrepen te worden

Je kunt ergens geen mening over hebben als je niet weet waar het over gaat. Er zal minimaal een gelijk kennisniveau moeten zijn om tot gemeenschappelijke besluiten te kunnen komen. Jouw persoonlijke visie en mening is niet per definitie beter dan die van anderen. Kennis is vooral gedreven door ervaring en beiden zijn sterk persoonlijk. Samen weet je meer en kun je beter oordelen. Je kunt elkaar behoeden voor vooroordelen die mensen onbewust hebben doordat ze alleen vanuit hun eigen ervaring redeneren. Mensen blijken in veel gevallen ook niet te luisteren om iemand te begrijpen maar om zich voor te bereiden op het antwoord dat ze eigenlijk al hebben bedacht. Niet voor niets is dit principe één van de eigenschappen van effectief leiderschap zoals benoemd door Steven Covey. Hij beschrijft empatisch luisteren als een belangrijke invulling van deze eigenschap. Dit betekent dat je je vooral openstelt voor het perspectief van de ander. Voorkom als architect dat de architectuur al bijna af is voordat je de dialoog met anderen aangaat. Creëer veel ruimte voor allerlei mensen om ideeën in te brengen. Workshops zijn daarbij een waardevolle werkvorm. Stel jezelf meer op als echte facilitator van het proces dan als bepaler van de inhoud. Geef andere mensen de kans om hun visie te vertellen en laat ze ook uitspreken, voordat jij vertelt wat je ervan vindt. Voorkom dat je hen woorden in de mond legt en stel geen suggestieve vragen. Doorloop in een groep expliciet het proces van bewustwording voor oordeelsvorming voor besluitvorming. Dit alles is ook weer een belangrijke manier om vertrouwen op te bouwen.

De subjectieve architect kijkt integraal

Mensen blijken onbewust niet alle relevante aspecten in ogenschouw te nemen bij het nemen van besluiten. Dit komt ondermeer doordat onze hersenen dit ook als truuk gebruiken om te zorgen dat we keuzes kunnen maken. Dit leidt echter ook tot blinde vlekken, waarvan we ons bewust moeten zijn. In de context van dit artikel gaat het vooral over expliciete aandacht voor subjectieve aspecten naast objectieve aspecten. Objectieve aspecten zijn ondermeer competenties, gedrag, procedures en systemen. Subjectieve aspecten zijn ondermeer gevoel, emotie, spiritualiteit, waarden en cultuur. In de eerder genoemde Ars Rhetorica stelt Aristoteles zelfs dat gevoel belangrijker is dan logica. Het hart heeft redenen die de reden niet kent. Voor architecten is dit echt een mindshift aangezien zij juist gewend zijn om meer vanuit objectieve aspecten te kijken. Dat zit nu eenmaal ingebouwd in definities, methoden en technieken voor architectuur; het gaat over objecten en relaties tussen objecten en het vastleggen ervan in de vorm van modellen. Deze modellen beschrijven typisch de tastbare zaken zoals processen en systemen. De architect zal er echter niet aan ontkomen om ook zaken als gevoel, waarden en emoties in kaart te brengen en een belangrijke factor te laten zijn in afwegingen. Wat betekent een bepaalde keuze nu echt voor mensen?

Ik heb in dit blog item een vertaalslag gemaakt van wat een toenemend belang van subjectiviteit betekent voor architecten. Ik heb niet het idee dat dit volledig is, maar ik denk dat ik de essentie wel heb kunnen vangen. Ik hoor dan ook graag van anderen of zij dit herkennen en wat het volgens hen nog meer betekent. Bij elkaar betekent het volgens mij vooral een verandering in houding en gedrag van architecten. Het zorgt ervoor dat zij invulling kunnen geven aan hun persoonlijk leiderschap. Overigens denk ik ook dat veel van wat hier staat ook van toepassing is op andere mensen, maar ook dat laat ik graag aan de lezer ter beoordeling.

Danny Greefhorst (dgreefhorst@archixl.nl) is directeur en principal consultant bij ArchiXL.