Is een “realtime” architect een data scientist?

Met introductie van de zogenaamde “capabilities” (wat een organisatie nodig heeft om iets te kunnen, dus niet het “hoe”) kan met de bestuurder in dezelfde terminologie gesproken worden en meer dan dat : het kan meetbaar gemaakt worden hoe de vlag erbij hangt! Neem bijvoorbeeld een capability “Gegevensmanagement” : wat is momenteel de volwassenheid van gegevensmanagement in de organisatie en waar wil de organisatie naar toe ? Kan door introductie van metadatamanagement en het meetbaar maken van datakwaliteit een stapje in de goede richting gemaakt worden?

Nu is er een beweging gaande om niet meer alleen achteraf naar architectuur te kijken, middels de bekende architectuurscans en dan vervolgens tot de conclusie komen dat het allemaal veel beter kan. We hebben deze beweging ook gezien in het business intelligence domein, waar achteraf kijken via een datawarehouse nu qua patroon voor een deel vervangen (of in ieder geval verrijkt!) lijkt te gaan worden door Big Data technieken met Machine Learning (Artificial Intelligence) patronen, waarbij ad-hoc vragen realtime in-memory bevraagd kunnen worden. We willen namelijk niet achteraf pas weten, maar realtime een beeld hebben van de huidige werkelijkheid waarbij de mogelijke scenario’s (oplossingsrichtingen) ook realtime in beeld gebracht kunnen worden.

In de logging en monitoring wereld zijn al best-practices beschikbaar: ongestructureerde gegevens zoals logging en sensordata worden met Big Data tools (bijvoorbeeld Elastic Search en Kibana)  realtime bevraagd en in beeld gebracht zodat ook bij (voorspelbaar) uitval direct ingegrepen kan worden. Dat willen wij (en vooral de bestuurders!) toch ook met architectuur?

Voor het in beeld brengen van infrastructuur en applicaties zijn hier al technieken en patronen voor, die bevinden zich voornamelijk in de wereld van Lifecycle Management / Service Management.

Wat we nu zien is dat ook in de wereld van ongestructureerde tekst (wetten, normenkaders, strategieplannen, beleid) nu mogelijkheden ontstaan om met realtime architectuur een beeld van de werkelijkheid te geven. Apple (Siri), Google (Google Assistant), Amazon (Alexa), Microsoft (Cortana) en IBM (Watson) strijden met elkaar om gesproken tekst zo goed mogelijk te interpreteren om vervolgens daarna een passend antwoord te kunnen geven. Vooralsnog lijkt Google hierin het beste in te slagen, op de hielen gevolgd door Microsoft. Apple weet deze nieuwe technologische ontwikkeling echter net iets beter marketingtechnisch te verpakken, door het lanceren van een product, de zogenaamde smart speaker (waar SONOS tot nu toe domineerde). Wie weet geeft dit weer een mooie technologische push naar uiteindelijk het integreren van robotica in onze huiskamers.

Hoe kunnen we al deze nieuwe technologische ontwikkelingen in de praktijk toepassen binnen het domein van architectuur? Bijvoorbeeld door gebruik te maken van R in combinatie met Linked Data technologie en een automatisch ontleedprogramma (grammatica) zoals Alpino. Dit biedt een platform om architectuur ook te gebruiken om realtime de samenhang met strategie (of wetgeving) en beleid in beeld te brengen. Zodat daarmee duidelijk onderbouwd (vanuit de wet of strategische stukken) keuzes voorgelegd kunnen worden aan het management waarbij rekening gehouden wordt met het scheiden van (relevante) belangen.

Figuur 1 geautomatiseerde analyse van de wet AVG : relatie begrip ‘toestemming’ met andere onderdelen in de wet

Bovenstaand voorbeeld laat een praktische invulling zien. Door geautomatiseerd een wettekst (in dit voorbeeld de nieuwe wet AVG, zie ook mijn eerdere blog hierover) te interpreteren met R ontstaat een versimpeld model van de complexe werkelijkheid. Zo is uit dit model niet alleen af te leiden in welke artikelen deze term voorkomt, maar ook aan welke werkwoorden en zelfstandig naamwoorden dit begrip gerelateerd is. Zo is af te leiden dat toestemming  niet alleen gegeven moet kunnen worden , maar ook ingetrokken en aangetoond moet kunnen worden. Vervolgens kan de architect dit vertalen naar bedrijfsfuncties gerelateerd aan een (generieke) IT voorziening waarmee deze ingevuld kunnen worden.  Dergelijk hulpmiddel versnelt het analyseproces enorm! En daarmee kan ook veel sneller antwoord gegeven worden aan vragen zoals : “Wat is de impact van de invoering van wet X op het systeemlandschap van organisatie Y”.

Een mooi voorbeeld in de praktijk van de gemeentewereld is de softwarecatalogus in combinatie met de referentiearchitectuur GEMMA. Door de verbinding te maken van een referentiearchitectuur (het “wat”) met de implementatie (het “hoe”) hoeft de architect zich veel minder bezig te houden met het ophalen van allerlei (bestaande) relaties tussen systemen en bedrijfsfuncties. Zijn rol verschuift daarmee nog meer naar de business waarbij de architect adviserend kan optreden bij strategische vraagstukken als “hoe worden wij meer wendbaar” of “in welke mate voldoen wij aan de WBP en haar opvolger AVG”. En het antwoord hierop willen we niet meer over 3 maanden, niet meer volgende week, niet meer morgen, maar vandaag, nu. Realtime.

Dit alles vereist andere competenties van een architect. Een “realtime” architect wordt voor een groot deel vergelijkbaar met een data scientist:

• Analytisch geschoold (Wiskunde / Informatica / Technische Bedrijfskunde)
• Ervaring met tools (relationele databases / SQL, Big Data / NoSQL, Linked Data / SparQL, Archimate)
• Analyse + presentatie (visualisatie en het overbrengen van de boodschap!)

Dit zijn de belangrijkste competenties die nodig zijn om de omslag te kunnen maken van de “oldschool” architect naar de “realtime” architect! Waarmee natuurlijk niks mis is, maar in de huidige dynamiek met allemaal verschillende BizDevOps (Business, Development & Operations) Teams in één organisatie die vooral Agile willen werken past deze benadering beter dan de oude werkwijze (klassieke waterval). We willen nu vooral vooruitkijken i.p.v. terugkijken. En ja, ook de architect moet meegaan met die verandering. 

ArchiXL biedt ondersteuning voor de “realtime” architect in de vorm van een architectuurpublicatieplatform, genaamd Archimedes. Aanvullend is ArchiXL bezig met het ontwikkelen van een passende training op dit thema : ‘Realtime architectuuR’.

Jan Willem van Veen (jwvveen@archixl.nl) is principal consultant bij ArchiXL.