NL-SBB begrippenstandaard en ArchiMate: een praktische toepassing in Archi

Jan Willem van Veen

De nieuwe NL-SBB standaard voor het beschrijven van begrippen biedt een gestandaardiseerde manier om begrippen en hun relaties vast te leggen. Deze standaard kun je ook in ArchiMate gebruiken, waardoor je je begrippen ook kunt integreren met architectuur.  In deze blog leg ik uit hoe je dat kunt doen.

De eerste vraag die opkomt als je dit wilt gaan doen is welk ArchiMate concept je daar het best voor kunt gebruiken. In eerste instantie denk je wellicht aan het concept "business object", maar als je verder nadenkt over de verschillende beschouwingsniveaus zoals die ook worden gehanteerd in het Metamodel Informatie Modellering dan is dat wellicht toch niet een goed idee. Er is een onderscheid tussen het semantische niveau waarop het over taal en begrippen gaat en het conceptuele niveau waarop we formeel kunnen redeneren over de dingen in de werkelijkheid waar deze begrippen naar refereren. Dat laatste is het niveau van bedrijfsobjecten. Voor het semantisch niveau is het ArchiMate concept "meaning" dan logischer. In de ArchiMate specificatie staat dat dit concept gaat over de kennis in of de interpretatie die gegeven wordt aan een begrip in een bepaalde context. Dat is daarmee helemaal in lijn met wat we met een begrip bedoelen in de NL-SBB standaard; dat is ook een eenheid van denken en kennis zoals deze in ons hoofd bestaat. 

Het is goed mogelijk om vervolgens in ArchiMate bij dit soort modelelementen eigenschappen te gebruiken, die overeenkomen met eigenschappen uit de NL-SBB standaard. Voor mijn experiment heb ik ervoor gekozen de Linked Data identifiers te gebruiken voor de namen van de eigenschappen. Dat zijn vooral eigenschappen uit de SKOS standaard die de basis is voor de NL-SBB standaard. Denk aan bijvoorbeeld skos:definition voor de definitie van een begrip en skos:altLabel voor een alternatieve term voor een begrip. Het leuke van het gebruik van de ArchiMate modelleertaal is dat je ook de relaties tussen de begrippen visueel kunt modelleren. Je kunt in ArchiMate ook standaard associatieve en hiërarchische relaties gebruiken, die 1-1 te mappen zijn op relaties in de NL-SBB standaard en de onderliggende SKOS standaard. Zo is een associatie in ArchiMate te zien als een skos:related relatie en een ArchiMate specialisatie relatie te zien als een skos:broader relatie. Een compositie relatie in ArchiMate zou je kunnen vertalen naar een relatie uit de skos-thes vocabulaire.

Ik gebruik zelf het tool Archi, een gratis en open source tool voor ArchiMate modellen. Je kunt daar heel eenvoudig ArchiMate modellen mee maken. Het leuke van dit tool is dat er ook een plug-in is waarmee je invulformulieren kunt definiëren. Ik heb daar ook formulieren mee gemaakt voor het op een meer envoudige manier invoeren van de gegevens over begrippen. Je wordt daardoor afgeschermd van de technische namen van de eigenschappen en krijgt ook betere invoervelden dan die Archi standaard biedt, zoals memovelden voor eigenschappen waar veel tekst in past.

Publicatie in BegrippenXL begrippenbrowser

BegrippenXL is een platform voor het beheren en ontsluiten van begrippen conform de NL-SBB standaard. Je kunt de begrippen die je in ArchiMate hebt gemaakt inlezen in BegrippenXL als je deze eerst vertaalt naar een Linked Data representatie. Ik heb daar als experiment een R-script voor gemaakt dat de inhoud van het ArchiMate model vertaalt naar een zogenaamd TTL bestand. Een dergelijk bestand kun je dus inlezen in de BegrippenXL omgeving. Mijn script leest een export uit Archi in XML formaat in en zet deze om naar een Linked Data representatie in TTL formaat. Het resultaat kun je zelf in BegrippenXL raadplegen.

Bij elkaar heb je zo de mogelijkheid om vanuit een ArchiMate model te beginnen met het begrippenbeheer, wat een belangrijke eerste stap is om te komen tot een business architectuur. Door de NL-SBB standaard in ArchiMate te gebruiken, kun je begrippen eenvoudig hergebruiken in je architectuur. Als je behoefte hebt aan meer geavanceerd begrippenbeheer zoals meertaligheid en de mogelijkheid om begrippen in andere bronnen over te nemen, dan kun je overstappen naar bijvoorbeend de begrippenmanager van BegrippenXL.