Privacy en voortschrijdende technologie

Voorbeelden: de slimme energiemeter verstuurt informatie over het energieverbruik van een huishouden elk kwartier naar de energiemaatschappij. Het landelijk elektronisch patiëntendossier maakt patiëntgegevens beschikbaar voor zorgverleners in het hele land. Het ‘kastje’ dat in het kader van rekeningrijden (weet u nog) in alle auto’s gemonteerd zou worden, kan gegevens over tijd, locatie en snelheid naar de overheid sturen. En zo zijn er meer: het elektronisch leerdossier, de vooringevulde belastingaangifte, de vingerafdruk in het paspoort, ... De tegenstanders van privacygevoelige projecten waarschuwen voor misbruik van vertrouwelijke gegevens door overheid of bedrijfsleven, en eisen zodanige maatregelen dat misbruik uitgesloten is. En daarin staan ze sterk: het EPD, het autokastje en de vingerafdruk in het paspoort zijn inmiddels al geschrapt. Maar voor hoe lang?

Het lastige aan projecten zoals het landelijk EPD is dat die projecten juist ten doel hebben om privacygevoelige informatie te ontsluiten. Dat is geen bijeffect dat je kunt bestrijden; het is het wezenlijke en zinvolle doel van het project. Het is als met de deur van een zwaar beveiligde bankkluis. Die deur vormt een zwakke plek in de beveiliging omdat je er door kunt in- en uitgaan. Maar hoe goed je die deur ook beveiligt, hij zal altijd open moeten kunnen. Daar is ‘ie immers voor bedoeld!

Als je echt de privacy wilt garanderen, dan moeten we al deze projecten stoppen. Maar is dat wel een optie? Het elektronisch patiëntendossier moe(s)t duizenden ziekenhuisopnames voorkomen en zelfs mensenlevens redden. De technologie schrijdt voort en zal steeds meer mogelijkheden bieden om gegevens op een zinvolle manier te gebruiken voor het algemeen nut en daarmee zelfs aanzienlijke kosten te besparen. De ‘kostprijs’ van privacy wordt daarmee steeds hoger (overigens ook de risico’s). Er is sprake van een ethisch conflict dat alleen maar groter zal worden.

Een voorbeeld: het ‘kastje’ in de auto dat onderdeel zou zijn van het vooralsnog afgeschafte rekeningrijden verzamelt gegevens over tijd en locatie van auto’s. Met die informatie zou de politie heel eenvoudig voor eens en altijd een eind kunnen maken aan alle snelheidsovertredingen: zet een computer neer die de informatiestroom scant en die voor elke keer dat de gemeten snelheid op een bepaald wegvak groter is dan de daar toegestane maximumsnelheid een bekeuring uitschrijft. Volledig geautomatiseerd. Ik weet niet hoe nauwkeurig dat kastje werkt, maar wellicht biedt het ook uitkomst voor door rood licht rijden, inrijden van afgesloten straten, rechts inhalen of zelfs bumperkleven. Het aantal verkeersovertredingen wordt zo gedecimeerd en daarmee wordt ook het aantal verkeersslachtoffers drastisch verlaagd. De politie kan zich dan met andere dingen gaan bezighouden zodat dit ook een uitstekende bezuinigingsmaatregel is. Kortom, het is een kwestie van tijd voordat dit kastje in de politiek weer de kop opsteekt. Wie dan tegen is, loopt het risico uitgemaakt te worden voor neo-luddiet of voor chronisch wegpiraat…

Privacybeschermers voeren een bij voorbaat verloren strijd. De vooruitgang is niet te stoppen. Maar misschien wel in goede banen te leiden. We moeten daarom werken aan een set toekomstvaste privacy-kernprincipes die privacygevoelige projecten mede vorm gaan geven. Het zou mooi zijn als we vanuit de architectencommunity daar een leidende rol in kunnen spelen.

Erwin Oord (eoord@archixl.nl) is principal consultant en partner bij ArchiXL.