Transparantie met Linked Open Data

Daardoor zijn er steeds meer leveranciers van (ruwe) gegevens die hun gegevens openbaar beschikbaar stellen zodat anderen hier informatie van kunnen maken waarmee gebruikers (u en ik) hiervan kunnen profiteren. In de meeste gevallen consumeren we deze informatie via apps (denk aan Fllitsmeister, NU.nl of NS Reisplanner) waarmee we bijna real-time onze beslissingen laten beïnvloeden om bijvoorbeeld nog even 5 minuten langer te wachten voordat we naar het treinstation lopen (want we weten dat de trein vertraging heeft).

Overheden en semioverheden willen ook meer transparantie met als doel externe verantwoording richting de burger op zodanige manier in te vullen dat niet alleen maximaal tegemoet wordt gekomen aan de verantwoordingsplicht maar ook dat de burger in staat wordt gesteld om tot beter geïnformeerde keuzes te komen. Middels de Wet Open Overheid (WOO) poogt het kabinet op een dappere manier concreet invulling te geven aan deze ambitie. Kern van deze wet is dat de grondhouding ten opzichte van het publiceren van gegevens van reactief naar proactief moet veranderen. Een quickscan op de impact van de WOO, uitgevoerd door ABDTopconsult, leert echter dat de WOO zoals nu in de wet is beschreven niet uitvoerbaar is vanwege extreem hoge kosten wanneer deze strikt juridisch wordt geïnterpreteerd.

Het onderwijs wil echter vooruitlopen op deze beweging en staatssecretaris Sander Dekker probeert met de transparantiebrief het onderwijs te stimuleren meer bruikbare informatie te publiceren die de stakeholders (ouders en leerlingen) gaat helpen bij hun zoektocht naar bijvoorbeeld het maken van een schoolkeuze. In zijn onderwijsvisie zouden in de toekomst de volgende situaties de normaalste zaak van de wereld moeten zijn:

• Ouders en leerlingen weten waar ze relevante informatie over scholen kunnen vinden.
• Ouders en leerlingen gebruiken deze informatie om scholen te vergelijken en een passende school te kiezen.
• Ouders, leerlingen en medezeggenschapsraden gebruiken de informatie om met de school het gesprek aan te gaan over de onderwijskwaliteit en de keuzes die daaraan ten grondslag liggen.
• Alle scholen gebruiken de beschikbare data op een optimale manier om het onderwijs te verbeteren.
• Alle overheidsdata zijn openbaar en worden gebruikt om zinvolle toepassingen te ontwikkelingen voor ouders, leerlingen, leraren en schoolleiders.

Om aan deze onderwijsvisie tegemoet te komen biedt een nieuwe techniek, genaamd Linked (Open) Data, kansen. Linked Data is een digitale methode voor het publiceren van gestructureerde gegevens op een zodanige manier dat deze zowel door een mens als een machine kan worden geïnterpreteerd. Met Linked Data breng je samenhang aan in informatie. Linked Data maakt van woorden of dingen, zoals de instelling ‘Rijks Universiteit Groningen’, unieke concepten. Elk concept wint aan betekenis als er meer beschrijvingen aan gelinkt worden. Daardoor krijgt de inhoud van webdocumenten meer betekenis (context) en worden zoekresultaten nauwkeuriger (relevanter).

De principes die ten grondslag liggen aan Linked Data zijn:

1. Gebruik URIs als namen voor dingen conform de nationale URI standaard;
2. Gebruik HTTP URIs zodat mensen goed kunnen zoeken;
3. Laat zinvolle informatie zien bij een URI en gebruik daarbij de standaarden RDF en SPARQL;
4. Voeg links toe naar andere URIs, zodat de context beter begrepen kan worden.

Linked Data zorgt ervoor dat:

1. data in context wordt geplaatst - Elk gegeven krijgt een webadres, dit maakt het mogelijk om uitleg en implicaties direct terug te linken naar het item. Dit maakt het onder andere mogelijk om nauwkeurig te zoeken.
2. er mogelijk direct te verwijzen is naar de bron - Voor de betrouwbaarheid van de gegevens is het belangrijk als een onderzoeker de bron kent waarop de informatie is gebaseerd. Linked Data maakt dat mogelijk. Bovendien zullen bestaande links suggesties geven voor gerelateerde onderwerpen.
3. data geassocieerd met eigen data dynamisch wordt - Door externe gegevens niet statisch op te nemen maar door er naar te verwijzen blijven deze gegevens actueel. En andersom.
4. het mogelijk is om applicaties flexibel te koppelen - Standaard zal het gebruikte datamodel van invloed zijn op de wijze dat applicaties gegevens uitwisselen. Wordt een datamodel aangepast dan moet ook de interface worden aangepast. Met Linked Data is het echter mogelijk voor applicaties gegevens uit te wisselen zonder dat ze van elkaar afhankelijk worden.
5. interoperabiliteit mogelijk is - Linked data is een internationale standaard geworden, waardoor niet alleen nationaal maar ook internationaal gegevens met elkaar kunnen worden gekoppeld en gebruikt.

Het aanbieden van Linked Open Data brengt nieuwe verantwoordelijkheden met zich mee voor de leverancier van gegevens. Denk hierbij vooral aan kwaliteit (juist, volledig, actueel) van de gegevens, maar ook aan naleving van de privacy wetgeving (zeker met de komst van de Algemene Verordening Gegevensbescherming als opvolger van de Wet Bescherming Persoonsgegevens).

Linked Data maakt het mogelijk om virtueel informatiedomeinen aan elkaar te linken en met elkaar in verband te brengen zonder dat dit in het onderliggende informatiesysteem consequenties heeft. Daarmee wordt voorkomen dat direct grote ICT investeringen nodig zijn en kunnen met kleine stappen grote resultaten worden behaald. Stappen die tegemoet komen aan de vraag om tot beter geïnformeerde keuzes te komen. Dat vereist voor (overheids)organisaties die dit willen echter wel een visie op gegevensmanagement. Deze visie willen wij als ArchiXL graag met u samen gaan opzetten !

Jan Willem van Veen (jwvveen@archixl.nl) is principal consultant bij ArchiXL.