Wat kunnen we leren van Easycratie?

Op congressen wordt nog te weinig kennis gedeeld over wat er niet goed ging, terwijl het imago van architectuurafdelingen wel onder druk staat. Ook de stroom van artikelen op Via Nova Architectura is minder dan gehoopt. We zijn gelukkig niet uniek in deze kennisuitwisselingsproblematiek. Het boek Easycratie van Martijn Aslander en Erwin Witteveen is een interessante inspiratiebron. Een goede reden om een samenvatting te geven van de ideeën in dat boek.

Het probleem van de traditionele organisatiestructuur

Wie als individu zijn organisatie wil verbeteren, zal veranderingen moeten nastreven. Maar wie veranderingen nastreeft valt op en loopt het risico als lastig te worden ervaren. En wie lastig is, zou zijn baan kunnen verliezen, of promotiekansen kunnen verspelen. Het maken van fouten is in een traditionele organisatie schadelijk voor je carrière; reden voor mensen om geen risico’s te nemen. Terwijl dit voor nieuwe ontdekkingen en ontwikkelingen juist cruciaal is. Er is relatief te weinig aandacht in organisaties voor leren hoe we moeten leren, voor samenwerken, voor kennisdeling en voor creativiteit. Senior management heeft de neiging om kennis in te huren bij externe experts. De kwaliteit van de informatie van deze externe experts laat ook wel eens te wensen over, omdat zij er belang bij hebben zich te profileren en daardoor nogal eens extreme standpunten in nemen. Veel informatie is inmiddels vrij toegankelijk en niet meer afhankelijk van de plaats die iemand heeft in de hiërarchie van de organisatie. Door beschikbaarheid van informatie ontstaan er meer initiatieven vanuit de werkvloer. Veel managers voelen dit als een bedreiging en ontvangen initiatieven enthousiast, maar laten ze vervolgens stranden in interne procedures. Het resultaat is dat veel kennis die in organisaties wordt toegepast sterk verouderd is. Dit is een rechtstreeks gevolg van de hiërarchie. Voor iedere organisatie liggen er ruimschoots mogelijkheden om de efficiency en concurrentiepositie aanzienlijk te verbeteren, door meer gebruik te maken van de onbenutte kennis die reeds in en rond organisaties aanwezig is.

Ideeën en imago zijn belangrijker dan bezit

Het is belangrijk om in te zien dat het adagium “kennis is macht” heeft plaatsgemaakt voor “kennis delen is macht”. Wie kennis weggeeft, krijgt feedback en vergoot daardoor zijn eigen kennis. Kennis delen vergroot ook je reputatie, je sociaal kapitaal, je merkwaarde. De waarde daarvan is in de informatiesamenleving groter geworden dan de waarde van een hiërarchische positie. Aardig zijn, mensen helpen en kennis delen zijn levert vooral ook aandacht op en aandacht is een essentiële bron voor zakendoen. “Wie zaait, zal oogsten.” Een topverkoper is ook niet gericht op een directe transactie, maar wil zijn klanten helpen, eerlijk adviseren en blij maken. En juist daarom verkoopt hij zoveel. Veel kennis blijft nu onbenut doordat mensen dat niet in hun dagelijkse werk kwijt kunnen. Het delen van deze onbenutte kennis is een manier voor mensen om hun talenten te benutten en een uitlaatklep te vinden voor hun gevoel van onmacht in de hiërarchische samenleving. Een zichtbaar resultaat is voor hun een beloning. De huidige economie is te veel gericht op geld, terwijl opbrengsten in veel gevallen niet te meten in geld. Zij manifesteren zich onder andere in de vorm van ideeën, contacten, relaties, vertrouwen, reputatie. Veel problemen worden gedefinieerd als financiële problemen, terwijl het vaak geen noodzakelijke voorwaarde is. Veel problemen kunnen opgelost worden door een betere kennisuitwisseling. In de nieuwe economie hebben concepten, ideeën en imago een grotere economische waarde dan materiële goederen. Als gevolg hiervan is er een enorme devaluatie gaande van het belang van eigendom en bezit. Het toegang hebben tot dingen wordt belangrijker dan ze te bezitten. Doordat bezit minder belangrijk wordt, wordt ook het bestaansrecht voor de traditionele hiërarchische structuur van organisaties verkleind. Geld en hiërarchie houden elkaar in een verlammende wurggreep vast. Je kunt juist geld verdienen door dingen gratis weg te geven. Zeker als de kostprijs ergens van toch al bijna nul is, kun je beter je product gratis weggeven dan er een lage prijs voor te rekenen. Waarde van mensen en organisaties zal in de toekomst veel belangrijker worden. Er zal een verschuiving optreden van geld voor tijd naar geld voor waarde.

Innovaties komen door kennis te delen tussen groepen

Kleine aanleidingen kunnen enorm grote gevolgen hebben. De belangrijkste factor bij het bepalen of een idee succesvol wordt is de betrokkenheid van de juiste sleutelpersonen bij de verspreiding van het idee. De meeste mensen hebben namelijk de neiging om voornamelijk binnen groepen te blijven. Hierdoor kunnen ideeën zich niet goed verspreiden. De echt waardevolle, vernieuwende ideeën komen eerder van een vage kennis van wie je twee keer per jaar een e-mail krijgt. De vage kennis vormt namelijk een brug tussen twee werelden, waardoor je nieuwe groepen mensen bereikt. Alle mensen op de wereld zijn met elkaar verbonden via een netwerk van gemiddeld zes tussenschakels. Dat betekent dat een goed idee in korte tijd over de hele wereld kan worden verspreid, mits daarbij de juiste verbindende personen worden gevonden. Innovatieve ideeën zijn maar zelden briljante ideeën die zomaar uit het niets komen. Het merendeel van de innovaties ontstaat door het herkennen van kansen. Door een gangbaar idee uit een andere groep over te nemen, licht aan te passen, en te hergebruiken. Het zijn vaak mensen met andere achtergronden van wie je de meeste nieuwe dingen kunt leren. Een nieuwkomer of buitenstaander kan met een frisse blik eenvoudig zien waar in de organisatie gemakkelijk verbeteringen zijn aan te brengen.

De zwerm is intelligenter dan een expert

Het is belangrijk de macht van de grote getallen te zien. Wie drie jaar lang elke dag een nieuwe fan erbij krijgt, heeft duizend fans bij elkaar. Veel onafhankelijke individuen weten tezamen meer, zijn slimmer en kunnen betere beslissingen nemen dan een enkele expert. Er ontstaat een nieuwe vorm van intelligentie, zwermintelligentie. Deze is gebaseerd op collectief gedrag van gedecentraliseerde, zelforganiserende systemen. Daarbij is er geen centraal controlerende structuur, maar zorgen de gezamenlijke interacties voor een globaal intelligent gedrag. Een zwerm kan snel inzicht verwerven in nieuwe informatie, en daardoor snel van richting veranderen. Veel sneller dan de traditionele hiërarchische kennisbronnen. Crowdsourcing is het aanboren van ongebruikte kennis van de massa. Dat levert meer kennis, inzichten en ideeën op dan ooit tevoren. In een zwerm kunnen ideeën in een vroeg stadium worden gevalideerd en verrijkt met inzichten vanuit andere invalshoeken, zonder last te hebben van politieke machtsblokken.

De nieuwe economie biedt kansen maar bedreigt traditionele organisaties

Ideeën en kennis spelen een belangrijke rol bij het introduceren van innovaties. De eerste organisatie die een innovatie succesvol introduceert heeft een imagovoordeel. Vanuit marketing perspectief wordt het product veel belangrijker dan promotie, prijs en plaats om je te onderscheiden. De fans van jouw product willen maar al te graag reclame maken. Stimuleer dat. Help ze daarbij. Geef ze de input om jouw gratis ambassadeur te worden en reik ze de benodigde tools aan. Een belangrijk gevolg van de netwerk- en informatiemaatschappij is dat de toetredingsdrempels gigantisch zijn verlaagd. Een nieuw bedrijf starten vraagt niet langer torenhoge investeringen en dure marketingcampagnes. Met elektronische media kun je snel je doelgroep bereiken. Het gedrukte papier werkt niet langer vertragend. De transportkosten zijn nihil. Het is in de netwerksamenleving veel gemakkelijker om een podium te vinden. Iedereen kan met een beetje handigheid zonder noemenswaardige investering zijn ideeën verspreiden over grote zwermen. Zelfstandige professionals gaan zich ook meer als een zwerm manifesteren en zullen de economische machtspositie van de traditionele organisatiestructuren bedreigen. Organisaties met een negatief sociaal kapitaal lopen een aanzienlijk risico dat een gemobiliseerde zwerm zich tegen hen keert. Organisaties die te weinig waarde leveren gaan het in de toekomst steeds moeilijker krijgen om te overleven.

Wat betekent dit voor de architectuurgemeenschap?

Het moge helder zijn dat veel van de ideeën van Martijn en Erwin ook van toepassing zijn op architectuurkennis. Het is daarom goed om deze ideeën te vertalen naar de architectuurgemeenschap. In dat kader zullen we dit jaar vanuit de vakverenigingen werken aan visievorming en zoeken naar instrumenten ter ondersteuning van deze visie. Voor jullie als lezer betekent het hopelijk dat jullie het inzicht hebben gekregen dat het belangrijk is om kennis te delen. Een eerste belangrijke actie als gevolg daarvan kan zijn dat je jouw praktijkervaringen opschrijft in de vorm van een artikel, blog of in tweets.

Meer informatie over het boek Easycratie alsook een versie van het boek voor de iPad kun je vinden op: easycratie.nl. Daarnaast is een boekbespreking en gratis downloadbare versie van het boek te vinden op: lifehacking.nl.

Danny Greefhorst (dgreefhorst@archixl.nl) is principal consultant en directeur bij ArchiXL.