Inzichten uit het kennisfestival

Er zijn allerei sprekers, workshops en panels, maar daarnaast is er ook ruimte voor creativiteit, muziek en theater. Ik was er net als vorig jaar bij en deel graag een paar van mijn inzichten.

Op zo'n festival als dit is het niet zo vreemd dat je natuurlijk in eerste instantie veel hoort wat je al weet, zeker als je in het algemeen erg geïnteresseerd bent in verandering. Bekende thema's zijn ondermeer de hernieuwde aandacht voor de mens en samenwerking, waardecreatie voor de samenleving boven het maken van winst, het verdwijnen van de hiërarchie, het omgaan met meer onzekerheid, de illusie van de lange termijn planning, meer zelfsturende teams, meer eigen verantwoordelijkheid, faciliterend en coachend leiderschap, agile verandering en het belang van aanpassingsvermogen.

Ik heb ondermeer een workshop bijgewoond van WaveMakers, die onderzoek doen naar hoe het kan dat bepaalde leiders in staat zijn grote veranderingen teweeg te brengen. Interessant was de workshop die volgde waarin we in groepjes de opdracht kregen over hoe je vertrouwen kunt bouwen in een organisatie. Belangrijke basis daarvoor is dat mensen vertrouwen in zichzelf hebben, voldoende weten over wie ze zelf zijn, wat ze kunnen en waar hun passie en energie ligt. Richting anderen betekent dat vooral voorbeeldgedrag vertonen, het vertrouwen uitstralen dat het goed komt, mensen complimenten geven en expliciete aandacht voor ethiek. Daarnaast vraagt het vooral aandacht voor de ander, waarbij goed luisteren verplicht is, je de ander goed moet leren kennen (plan gewoon eens af en toe een uurtje in) en moet begrijpen wat de doelen van de ander zijn. In het algemeen moet er ruimte zijn om te experimenteren en fouten te maken. Een concreet idee is dat van een "fucked up card", waarbij je fouten ook expliciet maakt en deelt.

Ik zat ook bij een paneldiscussie over "de kunst van een goed gesprek". Interessant vond ik het inzicht dat communiceren eigenlijk organiseren is. Door beelden uit te wisselen en tot gemeenschappelijke beelden te komen maak je feitelijk afspraken. Anders gezegd; een organisatie is feitelijk gestolde communicatie. Interessant daarbij is ook het onderscheid tussen communicatie in een organisatie en communicatie in een netwerk. In de laatste heeft nog geen stolling plaats gevonden en zal dat wat we zelf als de waarheid beschouwen opnieuw ter discussie staan. Interessant was ook het inzicht van de hoogleraar communicatie die aanwezig was bij het panel en die aangaf dat de communicatiewetenschappen eigenlijk heel lang geen aandacht hebben besteedt aan luisteren. En dat terwijl communicatie juist veel meer is dan zenden. Ze had zich verdiept in Theory-U van Otto Scharmer die vier vormen van luisteren onderscheid. De basisvorm heet downloaden, waarbij je eigenlijk helemaal niet geïnteresseerd bent in de ander maar vooral bevestiging van je eigen denkbeelden zoekt. 80% van de communicatie valt in die categorie. Op het tweede niveau leren was pas echt nieuwe dingen, merken we verschillen op met wat we al weten. Op het derde niveau luisteren we empatisch, waarbij we vanuit het perspectief van de ander naar de wereld kijken. Op het vierde niveau luisteren we met een doorkijk naar de toekomst, vanuit de mogelijkheden die er zijn.

Een dieper inzicht dat ik gedurende de dag opdeed is dat het omgaan met ogenschijnlijke tegenstellingen een fundamentele vaardigheid is. Filofosisch gezien gaat het daarbij over dialectiek; een redeneervorm waarin deze tegenstellingen expliciet worden gemaakt. De kunst daarbij is er vanuit gaan dat feitelijk beide stellingen deels waar zijn, maar dat de kunst juist ligt in het vinden van de combinatie in een hoger liggend inzicht. Dialectiek kun je op allerlei niveau's zien, zowel op het niveau van een gesprek als op het niveau van de ontwikkeling van de samenleving als geheel. We bewegen nu bijvoorbeeld van centraal naar decentraal, maar zullen straks vast uitkomen op een combinatie die aan beiden recht doet. Dat ligt overigens erg dicht aan tegen een andere fundamentele vaardigheid die mijns inziens de komende periode expliciete aandacht vraagt: kritisch denken. De essentie hiervan is dat je inziet dat je jezelf waarschijnlijk voor de gek houdt en jezelf openstelt voor tegenstrijdige ideeën. Het is niet voor niets dat we een werkgroep hebben opgestart op het gebied van kritisch denken. Hou mijn berichtgeving daarover dus in de gaten.

Danny Greefhorst (dgreefhorst@archixl.nl) is directeur en principal consultant bij ArchiXL.